«η Κωνσταντινούπολη συγκρίνεται μόνο με τη Νέα Υόρκη» θα μου εκμυστηρευτεί ο κοσμοπολίτης Asil Derende, 34 χρόνων

Από τον Χρήστο Λουτράδη
http://www.tovima.gr/vimamen/chat/article/?aid=396879

«Η Κωνσταντινούπολη συγκρίνεται μόνο με τη Νέα Υόρκη» θα μου εκμυστηρευτεί ο κοσμοπολίτης Asil Derende, 34 χρόνων, ναυλομεσίτης που μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στο Παρίσι και στην Κωνσταντινούπολη και αποτελεί μέλος αυτού που περιγράφουν πολλοί ως ανερχόμενη ελίτ των «λευκών Τούρκων», κάνοντας έμμεση αναφορά όχι μόνο στο χρώμα του δέρματος αλλά κυρίως στη «δυτική νοοτροπία» που τους χαρακτηρίζει. Μια δυτική νοοτροπία που περιπλέκεται αριστοτεχνικά με την αυτοκρατορική έπαρση των Οθωμανών. Στην υπερβολή της φράσης του ανιχνεύει κανείς κάτι αυταπόδεικτο. Η Κωνσταντινούπολη ήταν ανέκαθεν μια κοσμοπολίτικη πόλη.
H νέα γενιά των τούρκων businessmen έχει το βλέμμα στραμμένο στη Δύση, στη δική της «Δύση», σε αυτόν τον ιδιότυπο μοντερνισμό που επέβαλε ο Ατατούρκ και ακολουθείται ως σήμερα. Με σπουδές στα καλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής και της Αγγλίας, δικτύωση με την ανώτερη αστική τάξη της Ευρώπης και των ΗΠΑ, η νέα γενιά ακολουθεί πιστά τη μόδα αλλά την ίδια στιγμή υπερασπίζεται άτεγκτα τον θεσμό της οικογένειας και των τουρκικών παραδόσεων. Ο οικογενειακός θεσμός είναι μονόδρομος κοινωνικής ανόδου, η πρώτη «πρακτική άσκηση» ενός νέου, η μοναδική έγνοια του – το στοίχημα τιμής του Τούρκου είναι να ξεπεράσει τον πατέρα του. Καλείται να αναλάβει πολύ σημαντικά καθήκοντα σε νεαρή ηλικία αλλά σε πλήρως ελεγχόμενο περιβάλλον, αυτό της οικογένειας.
Εξάλλου η οικογενειακή ταυτότητα είναι αυτή που του ανοίγει τις πόρτες της υψηλής κοινωνίας στην Κωνσταντινούπολη. Σε μια πόλη με έντονους ταξικούς διαχωρισμούς, ο τρόπος διασκέδασης αποτελεί διαβατήριο κοινωνικής ανέλιξης. Ο νέος businessman θα διασκεδάσει σε club, υπό την προστασία σωματοφυλάκων, με θέα στον Bόσπορο και με ανθρώπους που ανήκουν αποκλειστικά και μόνο στην κοινωνική τάξη του – η επαφή του με άλλες κοινωνικές ομάδες περιορίζεται στη στιγμή που παίρνει το παλτό του από την γκαρνταρόμπα. Μια γκαρνταρόμπα που, ειρήσθω εν παρόδω, αποτελείται από την τελευταία λέξη της μόδας των ντεφιλέ της Ευρώπης ή από το Baymen στο Nισάντασι, την πιο αριστοκρατική περιοχή της Κωνσταντινούπολης.
Tο φλερτ με θέα στον Βόσπορο, που αποτελεί και αυτό παιχνίδι «τοξικότητας», γίνεται στα privé clubs της Πόλης ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν είναι καθόλου άγνωστοι μεταξύ τους. Φλερτ, όμως, που δεν οδηγεί απαραίτητα σε γάμο αφού ο αμερικανοσπουδαγμένος Τούρκος θα προτιμήσει να παντρευτεί με συνοικέσιο για να προστατεύσει την πατρική περιουσία αλλά και να δημιουργήσει μια ισχυρή οικονομική και επιχειρηματική συμμαχία. «Δεν υπάρχει περίπτωση να δεχθεί ο πατέρας μου να παντρευτώ έναν άντρα που δεν ανήκει στο κοινωνικό και μορφωτικό status μου» επιβεβαιώνει η Serdar Gurgan, κόρη γιατρού. Η έκφραση αυτού του ιδιότυπου συντηρητισμού καθρεφτίζεται και στην πολιτική, αφού οι «λευκοί Τούρκοι» τάσσονται στη συντριπτική τους πλειονότητα κατά του Ερντογάν επειδή «προσπαθεί να μας κάνει Ιράν» αναφέρει ο Derende, ενώ δοκιμάζει τη νεοοθωμανική κουζίνα στο Ulus29, τη «μασονία» της αστικής διασκέδασης στη γείτονα. «Δεν έχω καμία σχέση με τον μέσο Τούρκο» παρεμβαίνει στην κουβέντα η Sevcan Alavayur, ιδιοκτήτρια εταιρείας δημοσίων σχέσεων. Με αισθητική που θυμίζει «Sex and the City» της Ανατολής, θέλει να με πείσει για τον σκληρό διαχωρισμό, την άβυσσο που χωρίζει την τάξη της από τον μέσο Τούρκο. Και δεν δυσκολεύεται.
Ενα από τα κυρίαρχα στοιχεία της αστικής τάξης της Κωνσταντινούπολης είναι ο «κοσμοπολίτικος» εθνικισμός της, όπου η υπερηφάνεια για τoν δυτικό τρόπο ζωής δεν έρχεται σε αντίθεση με τον πατριωτικό παροξυσμό της. H πίστη στον Ατατούρκ και στις δυνατότητες της Τουρκίας αποτελεί κυρίαρχο άξονα συζήτησης στα δυτικού τύπου καφέ της Πόλης. Δεν είναι όμως για όλους έτσι. Η επέλαση του φαινομένου Ερντογάν δημιούργησε συνάμα και μια νέα αστική τάξη νεόπλουτων Τούρκων, με κυρίαρχο στοιχείο την εμμονή στην αγορά πανάκριβων ρούχων και αξεσουάρ που συνοδεύονται από μαντίλα. Η «νέα αστική τάξη» αποτελεί τον βασικό πυλώνα της «επιχειρηματικότητας της μαντίλας», φαινόμενο που δημιουργήθηκε επί Ερντογάν και τείνει να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία των παραδοσιακών οικογενειών της Πόλης. Βέβαια, η απότομη κοινωνική ανέλιξη, σε συνδυασμό με την απουσία γνώσης ακόμη και βασικών κανόνων savoir vivre, ρίχνει συχνά τα μέλη της στην πυρά κυνικού κοινωνικού σχολιασμού.
«Eίναι το πιο επικίνδυνο κομμάτι της Τουρκίας επειδή δεν έχει βάσεις – ηθικές, πολιτιστικές και κοινωνικές» θα μου πει με βλέμμα σκληρό η Didem Gozel, υπεύθυνη επικοινωνίας μεγάλης αλυσίδας εστιατορίων. Ο φόβος για τη μετατροπή της «οθωμανικής Δύσης τους» σε Ιράν είναι διάχυτος. To κυνήγι της κυβέρνησης του Ερντογάν στα κέντρα διασκέδασης, με πρόφαση την ηχορρύπανση και την πώληση αλκοόλ σε ανηλίκους, αποτελεί την πρώτη ίσως μάχη που ετοιμάζεται να δώσει ο 30άρης Τούρκος με τη φιλοϊσλαμική κυβέρνησή του.
Εντέλει, η Κωνσταντινούπολη και οι κάτοικοί της δεν ανήκουν σε γνωστές κατηγορίες. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η ανάδυση της αστικής τάξης, ο κοσμοπολιτισμός και ο οριενταλισμός συνθέτουν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ όπου συναντώνται η ξεπεσμένη αυτοκρατορία, ο δυτικός τρόπος ζωής και ο νεοπλουτισμός. Ο,τι και αν συζητάς, όμως, με τον συνομήλικό σου από τον Βόσπορο, τα ξεχνάς όλα βλέποντας το μοντέλο Cagla Sikel Atug να τρώει το brunch της στο Masa, στο εμπορικό κέντρο του Istiye, αναζητώντας την επόμενη... επένδυση.